Veel mensen voelen zich machteloos als het gaat om klimaatverandering en duurzaamheid. Er moet zoveel gebeuren, door zoveel verschillende partijen, dat je je afvraagt: maakt mijn bijdrage eigenlijk verschil? Dat gevoel herken je vast, zowel in je dagelijkse werk als in de bredere organisatie of zelfs landelijk.
Toch laat sociaalwetenschappelijk onderzoek zien dat juist individuele en collectieve keuzes wél verschil maken. Er bestaat namelijk zoiets als een sociaal kantelpunt – een moment waarop een nieuwe sociale norm doorbreekt en een beweging opeens vanzelf versnelt.
Wat is een sociaal kantelpunt?
Een systeem bestaat uit elementen die met elkaar verbonden zijn en samen een bepaald gedragspatroon vertonen (Meadows, 2008). Verandering verloopt daarin vaak niet lineair. Lange tijd lijkt er niets te gebeuren – een minderheid spreekt zich uit, maar de meerderheid houdt vast aan het oude. Toch blijkt uit onderzoek van o.a. Jan Willem Bolderdijk dat dit kan omslaan. Zodra een deel van de groep meegaat, volgt een exponentiële groei en ontstaat een kantelpunt.
Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde, stelt dat zo’n sociaal tipping point bereikt wordt als 20–25% van de groep in beweging komt. Vanaf dat moment wordt duurzaamheid niet langer gezien als “extra”, maar als vanzelfsprekend onderdeel van elke keuze.
Voorbeeld: de pilot Bespreek het! bij het Rijk
Dat dit werkt in de praktijk zien we zeker terug in de pilot Bespreek het! bij de Rijksoverheid. In totaal deden 756 rijksmedewerkers mee, waarvan 551 collega’s in 81 teams samenwerkten aan de Rijk Footprint Challenge. Zij zetten duurzaamheid letterlijk op de kaart: door gesprekken, door samenwerking en door zichtbaar gedrag.
De evaluaties zijn positief, er ontstaat energie en verbinding, en vooral: een gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid. Precies dat is de kracht die nodig is om voor de beweging naar het social tipping point te zorgen – niet de actie alleen, maar vooral de interactie die verandering versnelt.
Na dit succes is het programma uitgebreid. Zo is er nu ook ruimte voor Storytelling: zodat het nog makkelijker en leuker wordt om duurzaamheid bespreekbaar te maken. Want hoe meer mensen erover praten, hoe dichter we bij het kantelpunt komen.
Naar 20% bij het Rijk – en daarbuiten
Binnen het Rijk werken 150.000 mensen. Stel dat 3.000 medewerkers zich laten opleiden en elk 10 collega’s inspireren. Dan zijn eind 2026 zo’n 30.000 rijksmedewerkers actief in gesprek over duurzame keuzes in hun werk. Dat is 20% van het totaal – precies het percentage dat volgens de theorie nodig is om het sociale kantelpunt te bereiken.
Maar het mooie is: deze aanpak is niet alleen relevant voor de Rijksoverheid. Ook andere organisaties kunnen vergelijkbare programma’s inzetten. Via initiatieven zoals Greenmind kunnen bedrijven hun eigen medewerkers in beweging brengen, gesprekken faciliteren en samen bouwen aan een duurzamere cultuur.
Samen stap voor stap
Een duurzame organisatie bouwen gaat dus niet alleen over “doen”, maar juist ook over samen doen. Het gaat om gesprekken voeren, voorbeelden delen, elkaar helpen en inspireren. Daarmee vergroot je je handafdruk: de positieve impact die je hebt door anderen mee te nemen in de beweging.
Het voelt soms als tegen de stroom inzwemmen, maar het goede nieuws is: als we samen die 20–25% bereiken, gaat de stroom vanzelf de andere kant op.
Wil jij ook bijdragen?
- Werk je bij het Rijk? Sluit je aan bij het vernieuwde programma: Bespreek het!
- Werk je in een ander bedrijf of sector? Ontdek de mogelijkheden bij Greenmind en ontwikkel een programma dat past bij jouw organisatie.